ویروس نقص ایمنی انسان (HIV) ویروسی است که به سیستم ایمنی بدن حمله می کند و اگر درمان نشود، می تواند منجر به ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) شود. متاسفانه در حال حاضر هیچ درمان مؤثری برای ایدز وجود ندارد. به همین دلیل افراد مبتلا به HIV تا پایان زندگی خود درگیر این بیماری هستند. اما افراد مبتلا به این بیماری با مراقبت های پزشکی مناسب می توانند آن را کنترل و زندگی طولانی و سالمی داشته باشند.
در بیماران مبتلا به ایدز، رژیم غذایی مناسب جهت حفظ و تقویت عملکرد سیستم ایمنی و طولانی شدن طول عمر بیمار ضروری می باشد. بزرگسالان و کودکان مبتلا به ایدز توده بدون چربی کمی داشته و کل چربی آن ها نیز کمتر از افراد سالم است. تغذیه مناسب منجر به بهبود حفظ توده عضلانی، کاهش شدت علائم مرتبط با ایدز و بهبود کیفیت زندگی می گردد. بنابراین تغذیه درمانی پزشکی جزء جدایی ناپذیری در کنترل و درمان بیماری HIV می باشد. برای تمام بیماران مبتلا به HIV، می بایست غربالگری تغذیه ای جهت ارزیابی احتمال وجود کمبود های تغذیه ای و یا تنظیم یک برنامه تغذیه درمانی انجام گیرد. برخی از موارد تشخیصی مرتبط با تغذیه در این بیماران شامل موارد زیر است:
* دریافت ناکافی غذا و نوشیدنی
* افزایش نیاز های تغذیه ای
* اشکال در بلع و تغییر در عملکرد دستگاه گوارش
* تداخلات دارویی و غذایی
* کاهش وزن ناخواسته
* چاقی و اضافه وزن
* کمبود اطلاعات مربوط به غذا و مواد مغذی
* استفاده بیش از حد از مکمل ها
* عدم توانایی در آماده سازی غذا
* دسترسی ناکافی به غذا
* مصرف غذاهای ناسالم
اهداف اصلی تغذیه درمانی در بیماران مبتلا به HIV شامل موارد زیر می باشد:
بهبود وضعیت تغذیه ای و سیستم ایمنی، بهبود احساس سلامت، حفظ وزن مطلوب و توده عضلانی بدن، پیشگیری از کمبود های تغذیه ای، کاهش ابتلا به سایر بیماری ها، به حداکثر رساندن اثرات درمانی داروها
توصیه های تغذیه ای که می توان برای مبتلایان به ایدز ارائه نمود عبارتند از:
* مصرف فراوان میوه و سبزیجات: این مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند که از سیستم ایمنی بدن محافظت می‌کنند. توصیه می شود روزانه 9-5 وعده از این گروه غذایی در برنامه رژیمی افراد مبتلا وجود داشته باشد و برای رسیدن به این هدف می‌توان در هر وعده غذایی، نیمی از ظرف غذای خود را به میوه و سبزیجات اختصاص داد.
* مصرف مقادیر کافی از منابع پروتئینی بدون چربی: بدن از این نوع پروتئین برای ساخت عضله و تقویت سیستم ایمنی استفاده می‌کند. مواد غذایی سالم مانند گوشت گاو بدون چربی، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لوبیا و آجیل انتخاب خوبی می باشند. در صورت کمبود وزن یا قرار داشتن در مرحله آخر بیماری HIV باید افراد پروتئین بیشتری مصرف کنند.
* مصرف مقادیر کافی از غلات کامل: کربوهیدرات‌ها مهمترین منبع تأمین کننده انرژی برای بدن هستند. کربوهیدرات‌های موجود در غلات سبوس‌دار نظیر برنج قهوه‌ای و نان گندم سبوس‌دار، نان جو و حبوبات منبع غذایی خوبی محسوب می‌شوند. غلات کامل سرشار از ویتامین‌های گروه B و فیبر هستند. با مصرف فیبر فراوان، احتمال ابتلاء به سندرم لیپو دیستروفی (Lipodystrophy) که یک مشکل نسبتاً شایع در افراد بالغ مبتلا به عفونت HIV است، کاهش می‌یابد.
* محدود نمودن مصرف قند و نمک: در مبتلایان به بیماری ایدز به دلیل مصرف داروهای درمانی، احتمال ابتلا به مشکلات قلبی افزایش پیدا می‌کند. مصرف زیاد قند و نمک به قلب آسیب می‌رساند؛ بنابراین توصیه می‌شود این افراد روزانه کمتر از ۱۰ درصد کالری مصرفی خود را با غذاها و نوشیدنی‌های دارای قند مصنوعی تأمین نمایند. همچنین افراد مبتلا باید مصرف نمک را محدود نموده و روزانه بیشتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم سدیم دریافت ننمایند.
* مصرف کمتر چربی‌های اشباع و ترانس و دریافت مقادیر متناسبی از چربی های غیر اشباع: چربی انرژی بدن را تأمین می‌کند، اما کالری بالایی نیز دارد. اگر این افراد نیاز به افزایش وزن ندارند می بایست مقدار مصرف آن را محدود کنند. گزینه‌های سالم برای قلب شامل آجیل، روغن‌های گیاهی نظیر روغن زیتون، روغن کانولا و آووکادو است.
* ازدست دادن اشتها: کاهش ناخواسته وزن می‌تواند بدن را ضعیف کند؛ بنابراین تأمین کالری کافی برای حفظ سلامت بدن بسیار حائز اهمیت است. خوردن غذاهای پرانرژی مانند کره بادام‌زمینی یا سایر کره‌های تولید شده از آجیل‌ها برای این گروه از افراد توصیه می‌شود.
* حالت تهوع: اگر خوردن غذا باعث ایجاد تهوع شود، می‌توان مصرف مقادیر کمتر و وعده‌های بیشتر را جایگزین سه وعده غذایی بزرگ روزانه کرد. اگر بوی غذا باعث ایجاد تهوع می‌شود، بهتر است فرد دیگری غذا را آماده نماید.
* سلامت دهان: برای رفع سختی بلعیدن غذا یا درد ناشی از زخم دهان، بهتر است سبزیجات بصورت پخته شده و بطوری‌که سفت و ترد نباشند مصرف شوند. از مصرف غذاهای تند یا اسیدی خودداری شود و قبل و بعد از خوردن غذا بهتر است دهان با آب شسته شود.
* دریافت کالری متناسب با شرایط فرد: در صورت کاهش وزن ناخواسته، ممکن است این افراد نیاز به مصرف مکمل های غذایی داشته باشند ولی اغلب مبتلایان به HIV وزن بالاتری نسبت به قد دارند. اضافه وزن یا چاقی می‌تواند احتمال ابتلا به سایر بیماری‌های مزمن مانند بیماری های قلبی عروقی، دیابت و بعضی سرطان‌ها را افزایش دهد. علاوه بر این چاقی ممکن است سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند. نتایج مطالعات مختلف نشان می دهد که افراد چاق مبتلا به HIV در مقایسه با کسانی که وزن مناسب‌تری دارند، علائم بیشتر بیماری را از خود بروز می‌دهند.
* نوشیدن مایعات فراوان در طول روز: بیشتر افراد به اندازه کافی آب نمی‌نوشند. توصیه می‌شود مبتلایان به ایدز حتماً روزانه حداقل 10-8 لیوان آب یا سایر نوشیدنی‌های سالم مصرف نمایند. مایعات به انتقال مواد مغذی و داروهای مصرفی در بدن کمک می‌کنند. همچنین نوشیدن مایعات سطح انرژی بدن را بالا می‌برد و مانع از کم‌آبی بدن می‌شود. افراد باید در صورت ابتلاء به اسهال یا حالت تهوع، مایعات بیشتری مصرف کنند.