تعریف بیماری:
کبد چرب نوعی بیماری است که در آن تجمع تری گلیسرید و سایر چربی ها را در سلول های چربی داریم. مهم ترین علت این بیماری سندرم متابولیک می باشد که شامل شرایطی مانند: دیابت نوع 2، چاقی و بالا بودن تری گلیسرید خون می باشد. در برخی بیماران، کبد چرب ممکن است با التهاب کبد و مرگ سلول های کبدی همراه باشد.
علائم:
در اکثر موارد در بیماری کبد چرب معمولا علامت خاصی وجود ندارد. در برخی موارد علائم نظیر خستگی و احساس ناراحتی و درد مختصر در قسمت فوقانی و راست شکم (محل کبد) دیده می شود در موارد شدید علائمی مثل درد شکم، تهوع، استفراغ، بزرگی کبد و زردی عارض می شود. در صورت پیشرفت بیماری به سمت سیروز کبدی بزرگ طحال، تجمع آب در شکم و اندام ها و تغییرات پوست دیده می شوند. از راه های تشخیص بیماری آزمایش خون و سونوگرافی می باشد.
درمان:
هیچ درمان قطعی دارویی برای بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) بصورت تایید شده وجود ندارد. کنترل و مدیریت اضافه وزن و چاقی، مشکلات مربوط به چربی خون، مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2 از اصول مهم درمانی می باشد.
بنابراین اصلاح سبک زندگی شامل: ، کاهش وزن، ورزش و اصلاح رژیم غذایی از نکات مهم در درمان این بیماری است.
افراد با اضافه وزن و چاق (BMI ≥ 25) ضروری است نسبت به کاهش 3 تا 10 درصد وزن خود تحت نظر کارشناسان تغذیه اقدام نمایند. کاهش وزن سریع یا کاهش وزن بیشتر از 1 کیلوگرم در هفته به هیچ عنوان توصیه نمی شود زیرا که منجر به بدتر شدن وضعیت بیمار می شود. بنابراین کاهش وزن باید تدریجی، متوسط و کنترل شده باشد. افراد مبتلا به کبد چرب با وزن طبیعی نیازی به کاهش وزن ندارند و به این افراد پیروی از یک رژیم کم چرب و محدودیت دریافت اسیدهای چرب اشباع (شامل: چربی گوشت، کره، محصولات لبنی و روغن نارگیل) توصیه می شود.
انجام فعالیت های فیزیکی شامل فعالیت های هوازی (مثل: پیاده روی، دویدن آهسته، دوچرخه سواری) به مدت 60-30 دقیقه، 4-3 بار در هفته و مقاومتی (مثل: تمرین با دمبل، شنای سوئدی، دراز نشست، بارفیکس) در این بیماران مفید می باشد.
جهت مدیریت بیماری خود به نکات زیر دقت فرمایید:
1.مصرف قندهای ساده مانند: قند، شکر، مربا و نیز مواد غذایی حاوی فروکتوز مانند: نوشابه های گازدار، مربا، ژله، غذاهای فرآوری شده (مانند: سس ها، غذاهای کنسرو شده، مواد غذایی منجمد و غذاهای بسته بندی شده)، آبمیوه ها (مانند: آب انار، آب سیب، آب گلابی و آب انگور)، میوه های خشک و عسل را محدود کنید.
2. اصلاح چربی های مصرفی: دریافت چربی خود را محدود کنید و از رژیم های کم چرب استفاده نمایید. دریافت چربی های اشباع را محدود نمایید. این چربی ها در لبنیات و گوشت قرمز وجود دارد. لذا بایستی مصرف شیر و ماست خصوصا نوع پرچرب آن، کره، خامه، روغن حیوانی، پنیر کوزه، پنیر خامه ای، چربی گوشت قرمز، پیه، کوبیده و چرخ کرده به شدت محدود شود.
دریافت چربی های ترنس را محدود نمایید. این چربی ها در ر روغن نباتی جامد، کره های حیوانی، گیاهی و گوشت قرمز وجود دارد.
بجای سرخ کردن غذا از روش های جایگزین مانند آبپز یا بخارپز کردن استفاده نمایید.
چربی های قابل رویت گوشت و مرغ را قبل از مصرف کردن جدا کنید. بجای گوشت قرمز از مرغ و ماهی استفاده کنید.
در انتخاب نوع چربی مصرفی دقت کنید و بجای روغن های حیوانی و روغن نباتی جامد از روغن هایی مانند: روغن زیتون، کانولا یا کلزا استفاده کنید.
در صورت بالا بودن تری گلیسرید حذف مصرف قندهای ساده (مثل قند، شکر، مربا، عسل، ژله کاستر، بستنی، شکلات، حلوا، خاگینه و شله)، الکل و افزایش دریافت منابع غنی از امگا 3 (شامل: گردو، بذر کتان، بادام، فندق، کنجد، دانه چیا، ماهی، تخم مرغ های غنی شده با امگا 3 و سبزیجاتی مانند اسفناج، کلم بروکسل و خرفه) و در صورت لزوم و تحت نظر کارشناسان تغذیه استفاده از مکمل های غذایی آن توصیه می شود.
3. منابع غذایی حاوی پروتئین شامل: ماهی، مرغ، بلدرچین، سویا و حبوبات را افزایش دهید.
4. از منابع غذایی حاوی ویتامین E شامل: تخمه آفتابگردان، بادام، بادام زمینی، روغن های گیاهی مانند روغن جوانه گندم و آفتابگردان، اسفناج و کدو حلوایی استفاده کنید.
5. از مواد غذایی حاوی ویتامین C شامل: مرکبات ، کیوی، فلفل قرمز و سبزیجات برگ سبز تیره استفاده کنید. از مواد غذایی حاوی بتاکاروتن شامل: کدوحلوایی، کدوتنبل، هویج، اسفناج، کلم پیچ، زردآلو و طالبی استفاده کنید.
6. دریافت فیبر خود را از طریق مصرف سبزیجات و صیفی جات(مانند: سبزی خوردن، کاهو، کلم بروکلی و انواع دیگر کلم ها، خیار، گوجه فرنگی) و غلات سبوس دار (مانند: برنج قهوه ای و نان های سبوس دار) افزایش دهید.
7. از مصرف الکل اجتناب کنید.
8. مواد لبنی خود را از نوع کم چرب پروبیوتیک انتخاب کنید.
9. نوشیدن روزانه 2 فنجان قهوه تلخ در بهتر شدن وضعیت بیمار کمک کننده می باشد.
10. در تهیه غذای خود دقت کافی را بعمل آورید. گوشت سرخ شده یا بیش از حد پخته شده در دماهای بالا در مدت طولانی شرایط فرد را بدتر می کند.
مراجع
Ampuero J. General overview about the current management of nonalcoholic fatty liver disease. Clinical Drug Investigation. 2022 Apr 25:1-7.
Leoni S, Tovoli F, Napoli L, Serio I, Ferri S, Bolondi L. Current guidelines for the management of non-alcoholic fatty liver disease: A systematic review with comparative analysis. World journal of gastroenterology. 2018 Aug 8;24(30):3361.
Plauth M, Bernal W, Dasarathy S, Merli M, Plank LD, Schütz T, Bischoff SC. ESPEN guideline on clinical nutrition in liver disease. Clinical Nutrition. 2019 Apr 1;38(2):485-521.
Raymond JL, Morrow K. Krause and mahan’s food and the nutrition care process e-book. Elsevier Health Sciences; 2020 May 3.