توصیه های تغذیه ای به منظور کنترل دیابت بارداری

در دوران بارداری، ممکن است سطح قند خون برخی از زنان بطور غیر معمول از سطح طبیعی فراتر برود. این وضعیت در هر دوره ای از بارداری ممکن است بوقوع بپیوندد و با عنوان دیابت بارداری (GDM) شناخته می شود. دیابت بارداری اغلب بدون علامت است و به همین دلیل است که در تمام زنان حامله بین هفته های 24 و 28 قند خون اندازه گیری می شود.

ابتلا به دیابت بارداری در این دوران به این معنی نیست که قبل از بارداری دیابت داشته‌اید یا بعد از آن دچار دیابت خواهید شد، اما دیابت بارداری می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در آینده افزایش ‌دهد، ولی در اکثر موارد بعد از تولد نوزاد قند خون مادر به حالت طبیعی باز می گردد.

اگر افزایش قند خون در دوران حاملگی و یا همان دیابت بارداری  به درستی کنترل و مراقبت نشود، می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی برای مادر و جنین شود. تمام خانم های مبتلا به دیابت بارداری باید 6 هفته بعد از پایان بارداری از نظر وجود دیابت مورد پیگیری و معاینه قرار گیرند.

علائم دیابت بارداری چیست؟

* افزایش تشنگی، نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول،  خشکی دهان، خستگی، تاری دید و خارش ناحیه تناسلی یا برفک

مدیریت و کنترل دیابت بارداری:

با ایجاد تغییر در سبک زندگی بویژه اصلاح رژیم غذایی، انجام فعالیت جسمی مناسب، کنترل وزن و اندازه گیری منظم قند خون می توان نزدیک به 85-70 درصد از موارد دیابت بارداری را بخوبی کنترل و مدیریت نمود. اگر با اعمال تغییر در سبک زندگی (اصلاح رژیم غذایی و انجام فعالیت جسمی منظم) میزان قند خون کاهش پیدا نکرد می بایست جهت پیگیری و انجام سایر روش های درمانی با پزشک متخصص مشورت نمود.

 نکات تغذیه‌ای برای زنان مبتلا به دیابت بارداری

مادران باردار مبتلا به دیابت بارداری باید سه اصل مهم را مورد توجه قرار دهند:

1- آگاهی از میزان انرژی مورد نیاز خود که براساس وزن و ماه بارداری مشخص می گردد.

2- آشنایی با نحوه توزیع انرژی مصرفی در سه وعده غذایی اصلی و سه میان وعده غذایی (صبحانه، میان وعده صبح، نهار، عصرانه، شام و وعده آخرشب)

3- آشنایی با نوع کربوهیدرات مصرفی

به منظور رعایت صحیح این سه اصل مهم باید به موارد زیر توجه نمود:

در طول روز می بایست 3 وعده غذایی اصلی (صبحانه، ناهار و شام) و 3 میان وعده مصرف نمایید. خوردن بیش از حد در یک وعده غذایی می تواند باعث افزایش بیش از حد قند خون شود.

وعده های غذایی کوچکتر مصرف نمایید و به دریافت به موقع میان وعده ها حتماً دقت کنید.

توصیه می شود در دوران بارداری از گروه غلات و کربوهیدرات در وعده صبحانه 1/5 – 1 واحد، در میان وعده صبح 1 واحد، ناهار3-2 واحد، عصرانه 1 واحد، شام 3-2 واحد و در وعده آخر شب 1 واحد مصرف شود.

بجای استفاده از نان های سفید و غلات تصفیه شده از نان سبوس دار، نان جو، برنج قهوه ای، جو سبوس دار یا هر غلات کامل دیگری را استفاده نمایید.

یک واحد از گروه غلات و کربوهیدرات شامل: 30 گرم نان، چهار کف دست (10 در 10) نان لواش، یک کف دست (10 در10) نان سنگک، یک برش (7در7) نان بربری، دو کف دست (10در10) نان تافتون، 7 سانت باگت تو خالی، 5  قاشق سر صاف برنج آبکش پخته، یک عدد سیب‌زمینی متوسط (90 گرم)، نصف نان (30 گرم) نان همبرگری، نصف لیوان انواع غلات پخته، 3 قاشق غذاخوری جوانه گندم، 30 گرم بیسکویت معمولی (دو عدد ساقه طلایی)، یک عدد کیک یزدی ساده کوچک، یک عدد متوسط (150 گرم) بلال، نصف لیوان ذرت پخته

* توصیه می شود در دوران بارداری از گروه گوشت و پروتئین 7-6 واحد در وعده های غذایی مصرف شود (صبحانه 2-1 واحد، نهار 3 واحد و شام 3-2 واحد ).

یک واحد از گروه گوشت و پروتئین شامل: 30 گرم گوشت پخته از گوشت‌های قرمز/مرغ یا ماهی (به اندازه یک قوطی کبریت)، یک عدد تخم مرغ متوسط، 2 عدد سفیده تخم مرغ، یک قوطی کبریت پنیر (30 گرم)، دوسوم لیوان حبوبات پخته شده، 2 قاشق غذاخوری تن ماهی بدون روغن، یک فیله ماهی معادل 3 واحد، یک ران کوچک مرغ معادل۲ واحد، نصف سینه مرغ معادل 3 واحد، یک همبرگر کوچک خانگی معادل 3 واحد

* توصیه می شود در دوران بارداری از گروه لبنیات 3-2 واحد مصرف نمایید.

یک واحد از گروه لبنیات شامل: یک لیوان شیر کم چرب، یک لیوان ماست کم چرب، 2 لیوان دوغ بدون نمک، یک لیوان شیرکاکائو معمولی بدون قند

آنجایی که قند شیر سریع جذب می شود مصرف بیش از حد آن در یک زمان می تواند منجر به افزایش سریع قند خون شود. بهتر است در یک وعده مصرف شیر را به یک فنجان محدود کنید.

* توصیه می شود روزانه 3 واحد از گروه میوه ها مصرف نمایید.

یک واحد از گروه میوه ها شامل: یک عدد کوچک میوه یا نصف میوه بزرگ یا حدود 1 فنجان میوه مخلوط است. یک عدد سیب متوسط (120 گرم)، یک عدد لیمو ترش، 1 لیوان توت فرنگی، یک فنجان توت سیاه، یک عدد گریپ فروت، چهار عدد برگه هلو یا آلو خشک، یک نعلبکی گیلاس، یک انار کوچک، یک لیوان طالبی قطعه قطعه شده، یک عدد کیوی متوسط، یک عدد پرتقال متوسط، بهتر است مصرف برخی میوه های با اندیس گلایسمی بالا نظیر موز، پرتقال، انبه، انگور، کشمش، خرما و گلابی محدود شوند.

میوه ها یکی از گروه های غذایی بسیار مهم در تأمین ویتامین ها و مواد مغذی برای بدن هستند. اما چون میوه ها دارای قند طبیعی هستند، هر بار فقط یک واحد از آنها را مصرف کنید.

از مصرف میوه هایی که در شربت کنسرو شده اند خودداری نمایید.

از مصرف آب میوه ها و نوشیدنی های شیرین پرهیز کنید. 

* توصیه می شود روزانه به همراه غذا مقادیر کافی از گروه سبزی ها مصرف نمایید.

یک واحد از گروه سبزیجات شامل:  یک لیوان از یک نوع یا مخلوطی از چند نوع از سبزی‌های خام نظیر سبزی خوردنی، پیاز، کلم، پیازچه، کاهو، تربچه، ریواس، کلم دلمه‌ای، تره‌فرنگی، گل کلم، گوجه‌فرنگی، خیار، شاهی، فلفل دلمه‌ای، ریحان، تره، نعناع، ترخون و ...، نصف لیوان از یک نوع یا مخلوطی از چند نوع از سبزی‌ها پخته نظیر کدو، بادمجان، لوبیا سبز، نخودفرنگی، قارچ، بامیه، تره‌فرنگی، گل کلم، اسفناج، گوجه‌فرنگی،کرفس، کلم و ...سبزی ها می توانند در کنترل جذب قند موجود در غذاها و در نهایت کنترل قند خون کمک کننده باشند.

 مصرف حبوبات را فراموش نکنید. حبوبات سرشار از فیبر هستند و به پایین نگه داشتن سطح قند خون شما نسبت به زمانی که غلات تصفیه شده مانند نان سفید و برنج سفید می خورید کمک می کنند.

یک واحد حبوبات شامل:  دوسوم لیوان از انواع حبوبات پخته شده نظیر نخود، عدس، انواع لوبیا، ماش و...

 توصیه های کلی:

*  کنترل قند خون در زمان صبح ممکن است دشوار باشد در این وضعیت مصرف صبحانه حاوی غلات کامل به همراه یک غذای پروتئینی معمولاً بهترین است. در این زمان مصرف شیرینی و دسر های شیرین را به شدت محدود کنید.

*  از موادی که حاوی قندهای ساده مانند شکر، عسل یا شربت هستند پرهیز کنید.

*  غذاها را بطور کامل بجوید و آنرا آهسته میل نمایید، این امر در پیشگیری از مصرف مقادیر زیاد غذا و افزایش ناگهانی قند خون موثر است.

*  از مصرف چربی گوشت ها، پوست مرغ، پوست ماهی، لبنیات پرچرب (از جمله ماست چکیده و ماست موسیر)، سس های سفید، کره، خامه، شیرینی های خامه ای و چیپس پرهیز نمایید.

*  از مصرف غذاهای سرخ شده، غذاهای پرچرب و غذاهای آماده از جمله پیتزا پرهیز نمایید.

*  اگر در دوران بارداری بیش از حد وزن اضافه کنید، حفظ سطح قند خون در محدوده سالم دشوارتر می شود و می تواند فشار خون شما را افزایش دهد و بر سلامت شما تأثیر بگذارد.

*  بارداری زمان مناسبی برای داشتن یک رژیم غذایی سخت نیست و شما نباید در این دوران به دنبال کاهش وزن خود باشید. برای آگاهی از محدوده سالم اضافه وزن در دوران بارداری با پزشک و یا متخصصین تغذیه مشورت کنید.

*  اندازه گیری منظم قند خون یکی از موارد مهم و توصیه شده در مراقبت های دوران بارداری می باشد. این اندازه گیری باید در وضعیت ناشتا و همچنین بعد از صرف غذا انجام شود.

*  مقادیر مناسب قند خون در دوران بارداری در حالت ناشتا کمتر از 95 میلی گرم در دسی لیتر، یک ساعت بعد از غذا 140 و دو ساعت بعد از غذا 120 میلی گرم در دسی لیتر است.

 *  فعالیت جسمی مناسب در مادران مبتلا به دیابت بارداری می تواند منجر به بهبود کنترل قند خون و کاهش نیاز به انسولین شود.

*  توصیه می شود مادران باردار بطور مرتب 30 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط برای حداقل پنج روز در هفته یا 150 دقیقه در هفته انجام دهند. ورزش های مناسب برای مادران باردار شامل پیاده روی و شنا می باشد.